Koło historyczne – Reaktywacja ! Dzieje gminy żydowskiej w Chełmnie


Po przerwie ruszyły znów zajęcia koła historycznego, które w swej pierwszej odsłonie były poświęcone gminie żydowskiej w Chełmnie. W zajęciach po lekcjach uczestniczyło ponad 30 osób. Pierwsze wzmianki o Żydach w Chełmnie wg pani Anny Soborskiej – Zielińskiej, autorki publikacji o wyżej wymienionej tematyce, pochodzą z czasów średniowiecza, gdy nie byli zbyt mile widziani na terenach należących do Zakonu Krzyżackiego, a od 1479 ponownie do Polski. Niechęć ta miała przede wszystkim podłoże o charakterze ekonomicznym, a Żydów traktowano jako konkurencję W 1657 r. podczas drugiej wojny szwedzkiej pojawiła się informacja o Żydach w naszym mieście, od których zakupiono świece dla Szwedów. Żydzi, którzy chcieli stać się obywatelami miasta przechodził na wiarę katolicką, dokonując konwersji. Sytuacja społeczności żydowskiej zmieniła się po I rozbiorze Polski, kiedy to złagodzono prawo dotyczące osiedlania się ich na tych terenach. Jednak powstanie gminy żydowskiej w Chełmnie to dopiero rok 1820, a jej oficjalne zatwierdzenie miało miejsce 1857 r. Na terenie miasta znajdowała się synagoga, kirkut, czyli żydowski cmentarz i mykwa. Liczebność Żydów w Chełmnie zmieniała się i jak podaje pani Soborska – Zielińska np. w 1816 r. było ich 42, ale 70 lat później liczba ta wzrosła aż do 520. Wraz z odzyskaniem niepodległości przez Chełmno w 1920 r. wzrosła migracja Żydów do Niemiec i w 1927 r. w mieście było ich tylko 25. Kres społeczności żydowskiej przyniosła II wojna światowa, kiedy to większość z nich została zamordowana przez Niemców w lesie w Klamrach. W związku z uratowaniem podczas II wojny światowej żydowskiej dziewczynki Rebeki Motyl, rodzina państwa Kaczmarków mieszkająca w Chełmnie przy ulicy Rycerskiej 4, otrzymała medal Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata.

W zeszłym roku ukazała się kolejna obszerna, ponad 450 stronicowa, publikacja poświęcona omawianej tematyce autorstwa Anny Bieniaszewskiej pt. „Żydzi w Chełmnie. Szkice do portretu zbiorowego”. Należy zwrócić uwagę, że autorka poświęciła w swej książce jedno zdanie „akcji krokus” i rozdawaniu przez młodzież naszej szkoły żonkili społeczności miasta Chełmna w rocznicę wybuch powstania w getcie warszawskim. Zdanie to brzmi: „Warto też wspomnieć o cennej inicjatywie młodzieży szkolnej z Grubna, odległego od Chełmna zaledwie o kilka kilometrów. Uczniowski projekt Krokus upamiętnia ofiary Holokaustu poprzez sadzenie żółtych krokusów”. Czytając to zdanie można poczuć się dumnym, iż akcje organizowane w naszej szkole nie pozostają bez echa. Następne spotkanie koła historycznego poświęcone również historii lokalnej odbędzie się w listopadzie. Piotr Sołtysiak