W naszej szkole w październiku i listopadzie w ramach realizowanego przez panią Monikę Rodzik i pana Piotr Sołtysiaka projektu pt. ”Łączy nas pamięć – Z dziejów gminy żydowskiej w Chełmnie” można było oglądać wystawę o gminie żydowskiej. Wystawa była poświęcona pamięci chełmińskich Żydów, którzy swoją kilkusetletnią obecnością wpisali się w historię miasta.  W mieście znajdowały się synagoga, mykwa i cmentarz. I właśnie zdjęcia dotyczące tych obiektów mogli nasi uczniowie zobaczyć na wystawie. Szczególnie duże wrażenie zrobiła na nich informacja, że po zabiciu Żydów w 1939 r. Niemcy spalili synagogę, sprofanowali cmentarz, a macew użyli do utwardzenia drogi. Ciała pochowanych na cmentarzu osób następnie prawdopodobnie zbezczeszczono podczas prowadzonych tam prac budowlanych.

Chełmińscy Żydzi kształcili swoje dzieci w szkołach wyznania mojżeszowego lub w szkołach chrześcijańskich jak np. w Katolickim Królewskim Gimnazjum Męskim w Chełmnie, którego zdjęcie znajdowało się na wystawie. Jeśli chodzi o strukturę zawodową to trudnili się oni gównie handlem, a nieliczni zajmowali się rzemiosłem. Na wystawie można było zobaczyć m.in. sklepy rodziny Banjamin, Georga Simona i Bertholda Schnappa. Uczniów zainteresował fakt ilościowej obecność Żydów w mieście i to, że   zmieniała się ona  znacząco w czasie. Najbardziej wyraźny ich odpływ z miasta nastąpił po roku 1920, kiedy to Pomorze powróciło do Polski i starozakonni wyjechali głównie do Niemiec, z których kulturą czuli się związani. Pod koniec 1925 r. w Chełmnie mieszkało 25 wyznawców judaizmu.

Od 1932 r. chełmińska gmina żydowska straciła samodzielność i podlegała gminie żydowskiej w Grudziądzu, której przewodniczył Abraham Icchak Bromberg. Trzy zdjęcia dotyczące związków z Grudziądzem znalazły się na wystawie.

Kres obecności Żydów w Chełmnie przyniosła II wojna światowa, kiedy to wywieziono ich samochodami na miejsce kaźni w lesie w pobliżu wsi Klamry. Na wystawie można m.in. było zobaczyć zdjęcie Izidora Feibela, ostatniego przewodniczącego gminy zamordowanego w Klamrach. Uczniów szczególnie zainteresowała historia rodziny państwa Kaczmarków, którzy podczas II wojny światowej w Chełmnie przy ul. Rycerskiej 4 ukrywali żydowską dziewczynkę Rebekę Motyl. Za ten czyn rodzina Kaczmarków (Franciszek, Władysława i Teresa) zostali w 1991 r. nagrodzeni medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Zdjęcia tej rodziny, jak i Rebeki Motyl można było również obejrzeć na wystawie. Ostatnia z fotografii odwoływała się do uroczystości z 2007 r. pt. „Pamięć i tolerancja”,  podczas której doszło m.in. do odsłonięcia tablicy upamiętniającej znajdujący się w mieście cmentarz żydowski.

Kolejna wystawa poruszająca tematykę żydowską miała przypomnieć o wielokulturowości miasta Chełmna i być świadectwem tego, że jego kształt współtworzyła również w przeszłości społeczność żydowska.

Piotr Sołtysiak